Câu đối cổng tam quan chùa không còn quá xa lạ với những người yêu thích vẻ đẹp văn hoá kiến trúc truyền thống tâm linh Việt Nam. Câu đối được khắc hoạ trên cổng chùa mang những ý nghĩa riêng biệt và phù hợp với tầm vóc, lịch sử của ngôi chùa. Cùng tìm hiểu chi tiết những thông tin về câu đối cổng chùa và gợi ý các mẫu câu đối hay, hợp phong thuỷ được đánh giá cao nhất hiện nay trong bài viết dưới đây.
Giới thiệu về câu đối tam quan chùa
Câu đối cổng tam quan chùa là một loại câu đối chữ Hán được chạm khắc ở cổng vào của mỗi ngôi chùa. Nội dung của câu đối ở cổng tam quan chùa thường là những tuyên ngôn của nhà Phật trong quá trình cứu độ chúng sinh hay giáo huấn người đời về những đạo lý tự tu dưỡng bản thân nhằm đến gần hơn với triết lý sống của nhà Phật.
Nguồn gốc lịch sử câu đối tam quan chùa
Câu đối cổng chùa là một nét đẹp truyền thống của kiến trúc và văn hóa Việt Nam. Câu đối cổng chùa có từ rất lâu đời nhưng không có một nguồn tài liệu nào xác định chính xác thời gian xuất hiện của nó. Tuy nhiên, có thể dựa vào một số dấu ấn lịch sử để ước lượng được giai đoạn phát triển của câu đối cổng chùa.
Theo một số nghiên cứu, câu đối cổng chùa có thể bắt nguồn từ thời kỳ Trần – Lê khi mà Phật giáo được phổ biến rộng rãi ở nước ta. Câu đối cổng chùa thường được chọn lọc từ những câu thơ, câu văn hay những lời chúc tụng, khuyến thiện, ca ngợi trong các tác phẩm kinh điển, văn chương hoặc lịch sử thể hiện quan điểm, tư tưởng và giáo lý của Phật giáo.
Ý nghĩa câu đối cổng tam quan
Câu đối trước cổng chùa mang lại nhiều ý nghĩa tiêu biểu phải kể đến như:
- Giá trị lịch sử: Là bản giới thiệu một cách súc tích về di tích hay đối tượng thờ cúng, khẳng định ngắn gọn về quá trình phát triển của di tích chùa trong lịch sử hình thành.
- Giá trị giáo dục: Thể hiện truyền thống tri ân những vị tiền nhân, thần tháh đã ban tặng chúng ta cuộc sống trọn vẹn như ngày hôm nay.
- Giá trị Phật giáo: Câu đối trên tam quan chùa là nghệ thuật điêu khắc mang lại sự tôn nghiêm và linh thiêng. Mỗi câu đối là lời răn dạy của Đức Phật nhằm thức tỉnh người đời đến gần hơn với giáo lý nhà Phật.
Các loại câu đối tam quan chùa
Câu đối tam quan chùa nhìn chung có ba loại cơ bản như sau:
- Câu tiểu đối: Đây là những câu đối có số lượng từ ngắn, khoảng 4 từ trở xuống. Ví dụ: “Phật pháp vô biên – Chúng sanh vô lượng.”
- Câu đối thơ: Là những câu đối khoảng 5 đến 7 chữ được làm theo lối đặt câu trong các thể thơ. Ví dụ: “Mắt trí rạng ngời, đèn vô tận chiếu tan niềm tục – Tay từ tế độ, nước dương chi gội sạch lòng trần.”
- Câu đối phú: Là những câu dài 8 chữ làm theo các lối đặt câu của thể Phú. Ví dụ: “Lặng nhìn mây trắng núi xanh, hương giải thoát xông lừng cây cỏ – Vẳng tiếng thông reo chim hót, gió từ bi thổi mát đất trời.”
Cách chọn câu đối tam quan chùa phù hợp với mục đích sử dụng
Câu đối cần phải phù hợp với quy mô, lịch sử và phong cách kiến trúc của ngôi chùa. Ví dụ, nếu chùa có quy mô lớn, lâu đời mang phong cách kiến trúc cổ điển và thuộc tông phái Thiền Tông, những câu đối thiền môn có nội dung phù hợp thường là ca ngợi Phật, Pháp, Tăng, biểu hiện tư tưởng không quan, trung quan và tam minh.
Nếu chùa có quy mô nhỏ, mới xây thiết kế theo phong cách đơn giản, tinh tế và thuộc tông phái Tịnh Độ Tông, những câu đối tam quan chùa có nội dung khuyến thiện, cầu an, ca tụng Phật A Di Đà và Quan Âm là lựa chọn đúng đắn.
Nếu bạn muốn chọn câu đối tam quan chùa bằng chữ Hán, bạn nên chú ý đến cấu trúc song song, đối xứng, ngôn ngữ trang trọng, âm điệu thanh thoát và hình thức đẹp mắt của câu đối. Nếu bạn muốn chọn câu đối tam quan chùa bằng chữ Quốc ngữ, bạn nên chú ý đến cấu trúc đối lập, đồng điệu, ngôn ngữ dân gian, âm điệu du dương và hình thức sáng tạo của câu đối sao cho phù hợp.
Gợi ý một số câu đối tam quan ý nghĩa
Câu đối cổng chùa giúp tăng thêm sự tôn nghiêm và tâm linh cho cảnh quan ngôi chùa. Mỗi câu đối ở cổng chùa sẽ có những ý nghĩa riêng biệt nhưng điểm chung vẫn là hướng con người đến với chân – thiện – mỹ. Một số ví dụ tiêu biểu về những câu đối ở công tam quan chùa ý nghĩa như:
- 1. Phật pháp vô biên, độ chúng sinh vượt khỏi bể khổ
Tâm từ bi rộng lớn, hóa muôn loài đạt đến bờ giác
(Tạm dịch: Câu đối này thể hiện sự ca ngợi về Phật pháp là con đường duy nhất để giải thoát khổ đau cho chúng sinh và sự ca tụng về tâm từ bi, là động lực để Phật và Bồ tát hóa giáo cho muôn loài giúp họ đến được cõi Niết bàn.)
- 2. Cửa thiền thanh tịnh, mở lòng đón tiếp khách trần gian
Đường tuệ sáng ngời, chỉ lối dẫn dắt người mê muội
(Tạm dịch: Câu đối này thể hiện sự chào đón, khích lệ và giáo huấn cho người tu hành và người tín đồ. Cửa thiền là nơi để người tu hành luyện tập tâm linh, thanh tịnh tâm ý, mở lòng đón tiếp khách trần gian, không phân biệt bạn thù, hữu nghị. Đường tuệ là nơi để người tu hành thấu triệt chân lý, sáng ngời tuệ giác, chỉ lối dẫn dắt người mê muội, giúp họ vượt qua si mê, phiền não, đạt đến giác ngộ.)
- 3. Hương hoa thơm ngát, tán dương công đức Phật Pháp Tăng
Chuông mõ vang lên, nhắc nhở chúng sinh tu hành chuyên
(Tạm dịch: Câu đối này thể hiện sự tôn kính và ca ngợi về Tam bảo, là Phật (người thành đạo), Pháp (giáo lý của Phật) và Tăng (cộng đồng tu hành theo Phật). Hương hoa thơm ngát là biểu tượng của công đức, tán dương Tam bảo là nghĩa vụ của người tín đồ. Chuông mõ vang lên là biểu tượng của giác ngộ, nhắc nhở chúng sinh tu hành.)
- 4. Nhập môn nghi xả dung thường tánh
Đáo tự ưng sinh hoan hỷ tâm
(Tạm dịch: Khuyên bá tánh vào chùa nên bỏ cái tâm tầm thường như phiền não, lo âu, ganh tị mà sinh tâm hoan hỷ.)
- 5. Kim địa Tòng lâm, cô nguyệt, quang hàn, không tức sắc
Sơn đầu bảo sát, quần loan thúy tỏa cổ do kim
(Tạm dịch: Đất vàng Tống nước, cô đơn nguyệt sáng, quang hàn không nhuộm màu; Đỉnh núi bảo thạch, quần loan ngọc tỏa ánh cổ kim.)
- 6. Phật tử tâm an, chánh niệm quán
Thiện tín tâm tịnh, chứng ngộ đạo
(Tạm dịch: Câu đối này chỉ đạo cho người Phật tử nên có tâm an lạc, quán niệm đúng đắn, không bị lệch lạc; có lòng tin tưởng vào Phật pháp, tâm tịnh khiết, không bị vấy bẩn; để có thể chứng ngộ được đạo lý của Phật, giải thoát khổ đau.)
- 7. Thiên địa hữu tình, nhân gian đạo nghĩa
Phật tử tâm an, chánh niệm quán
(Tạm dịch: Câu đối này ca ngợi sự hòa hợp giữa thiên nhiên và nhân loại, giữa vũ trụ và con người, dựa trên tình cảm và đạo lý; cũng như khuyên người Phật tử nên có tâm an lạc, quán niệm đúng đắn, không bị lệch lạc.)
- 8. Thiền môn bất lập từ, tâm tự tịnh
Phật đạo vô viện nguyên, chứng tự ngộ
(Tạm dịch: Câu đối này thể hiện tinh thần của phái Thiền, là không dựa vào ngôn từ, mà dựa vào tâm, để thanh tịnh hóa tâm; không cần tìm kiếm nguyên nhân bên ngoài, mà tự chứng ngộ bên trong.)
- 9. Cảnh Phật trang nghiêm, mõ sớm gõ tan hồn mộng ảo;
Cửa chùa thanh tịnh, chuông chùa ngân vọng tiếng từ bi. - 10. Sạch phiền não, hết tham sân, cửa Phật đây rồi thôi tìm kiếm;
Phá si mê, trừ nghiệp chướng, đường trần đó mặc hết rong tìm. - 11. Cửa Không trống dậy mấy hồi, đọc kinh chú xua tan mộng ảo;
Cỏi Phật chuông đưa vài chập, niệm nam mô xóa sạch não phiền. - 12. Đây chùa đây Phật, đây mõ sớm chuông chiều, nhắn nhủ khách trần về nẻo giác;
Này trăng này gió, này kinh vàng kệ ngọc, khuyên răn người tục bỏ đường mê. - 13. Phật đạo có gì đâu, thả chiếc thuyền Từ chờ kẻ giác;
Pháp môn không kể xiết, khêu đèn Bát nhã đón người mê. - 14. Không là sắc, sắc là không, chổi buộc lông rùa quét sạch ba ngàn thế giới;
Phật tức tâm, tâm tức Phật, mõ khua sừng thỏ tỉnh hồn ức triệu sinh linh. - 15. Mười hiệu Phật, vài câu kinh, đánh thức ngàn năm mê muội;
Một hồi chuông mấy nhịp mõ, gõ tan bao kiếp trầm luân.
Bài viết trên là những chia sẻ về câu đối cổng tam quan lăng mộ, câu đối cổng đình làng và câu đối cổng chùa hay, hợp phong thuỷ hiện nay. Hy vọng những thông tin này sẽ giúp bạn có thêm kiến thức trong lĩnh vực này và hiểu hơn về những câu đối ý nghĩa thường xuất hiện tại các công trình tâm linh nổi tiếng tại nước ta.
